10 meest gestelde vragen webinar ‘Hoe blijf ik mentaal fit?’

Dr. Christiaan Vinkers geeft antwoord op de 10 meest gestelde vragen tijdens het webinar:

1) Hoe kun je stress herkennen? Welke signalen kan je lichaam zoal afgeven bij stress?

Teveel stress geeft bij iedereen andere signalen. Dat kunnen zowel lichamelijke als psychische klachten zijn. Sommige mensen krijgen last prikkelbaarheid, slaapproblemen, een angstig of gespannen gevoel of somberheid, maar anderen weer last van pijn in rug, nek en buik, hoofdpijn, of hyperventilatie. Belangrijk is om je bewust te zijn van deze signalen zodat je ze snel herkent. Dan kan je ook kijken wat eraan te doen is. Als je gewoon doorgaat, is het risico groot dat de klachten alleen maar erger worden.

2) Hoe herstel je het beste van stress?

Ons stress-systeem werkt het best als het net als een veer werkt: na inspanning weer ontspanning. Dus na stress moet iedereen herstellen. Hoe lang dat is, en wat je moet doen om te herstellen, dat verschilt hoeveel stress er geweest is en is per persoon weer anders. De een heeft wat meer tijd nodig dan de ander om te herstellen: neem echt de tijd die nodig is dat je weer verder kunt. Herstellen kan door niets te doen, of juist dingen te doen die niks te maken hebben met waar je stress van krijgt. Voor sommigen is dat sporten, wandelen, of een boek lezen of een serie kijken.

3) Hoe ziet een persoonlijk stresspaspoort eruit?

Iedereen zit anders in elkaar als het om stress en veerkracht gaat. Dat gaat om aanleg (biologische factoren zoals je genen), die deels bepalen hoe je brein met stress omgaat en hoe je gevoelig je stress-systeem is afgesteld. Daarnaast zijn er psychologische factoren, bijvoorbeeld of je van nature meer optimistisch of pessimistisch bent, en of je geneigd bent door stress dingen te vermijden. En als laatste is er de omgeving, zowel de omgeving waar je je nu in bevindt, bijvoorbeeld of je mensen hebt die je steunen, maar ook je vroegere omgeving, hoe veilig je jeugd was, en of je traumatische gebeurtenissen hebt meegemaakt. Biologie, psychologie en omgeving bepalen samen je unieke stressprofiel. Dat stresspaspoort kun je voor jezelf maken, maar wij zijn in Amsterdam ook bezig om het verder te ontwikkelen!

4) Passen de hersenen zich aan aan de toegenomen hoeveelheid prikkels in de afgelopen decennia?

Ja. Het brein is eigenlijk heel goed in staat om zich aan te passen aan een veranderende omgeving, of dat nu op korte termijn is (een drukke straat), maar ook op langere termijn (een veranderende maatschappij). De afgelopen tientallen jaren zijn er steeds meer prikkels gekomen, en toch houden mensen zich over het algemeen goed staande. We kunnen dus best goed met stress omgaan, en dat zie je ook grotendeels terug in de cijfers over de geestelijke gezondheid in Nederland.

5) Hoe ga je om met dagen waarop je je mentaal niet goed voelt, maar er wel belangrijke dingen op de planning staan?

Op dagen dat je niet lekker in je vel zit, maar wel belangrijke dingen hebt, is het goed je af te vragen of je het wel redt. Als het niet per se moet, kan je er ook voor kiezen om het uit te stellen. Of misschien is het wel mogelijk om het voor een deel te doen of in een aangepaste vorm. Ook ken ik mensen die hun eigen manieren hebben om zo’n dag goed door te komen, bijvoorbeeld door meer pauzes te nemen, of ontspanningsoefeningen.

6) Kan stress zorgen voor onherstelbare schade aan de hersenen?

Stress kan echt een negatief effect hebben op hoe je je voelt en hoe goed je functioneert. Toch zijn er weinig aanwijzingen dat er onherstelbare schade is aan de hersenen. Meestal is ons brein goed in staat om weer te herstellen van stress. Bij heftige stress, zoals jeugdtrauma of nare heftige gebeurtenissen, kan psychologische behandeling ook helpen om weer te herstellen. Dus zelfs als je door stress niet vanzelf herstelt, dan nog zijn er mogelijkheden om je brein een handje te helpen!

7) Is er een verband tussen leeftijd en mentale gezondheid?

Nee, voor je mentale gezondheid is leeftijd niet zo belangrijk. Het is niet zo dat hoe ouder je bent, hoe slechter of beter je mentale gezondheid is. Wel is het zo dat hoe je mentale gezondheid er uit ziet, verandert over de jaren. Wat je doet, hoe je leven eruitziet en wie je vrienden en partner zijn, blijft niet hetzelfde. Ook hoe je naar het leven kijkt en wat je belangrijk vindt, blijft niet hetzelfde. Het kan dus goed zijn dat wat je een goede mentale gezondheid vond toen je 20 was, heel anders is dan wat je als mentaal gezond beschouwt op je 50^e.

8) Wat is het verschil tussen burn-out en depressie en hoe komt het dat burn-out meer geaccepteerd lijkt te worden door de maatschappij dan depressie?

Er is tussen burnout en depressie een grote overlap, wel tot soms 80% overlap. Een psychiater of psycholoog kan ze dan ook vaak niet goed van elkaar onderscheiden. Sommige experts vinden dat bij burnout vermoeidheid meer op de voorgrond staat, maar uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit niet echt het verschil verklaart. Het stigma op burnout lijkt minder te zijn dan dat op depressie. Misschien komt dat wel omdat je bij burnout nog kan zeggen dat je te hard gewerkt hebt en er een oorzaak is van de klachten. Er is in ieder geval veel meer wetenschappelijk onderzoek nodig naar burnout.

Meer info: https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/burn-out-ontbeert-wetenschappelijke-basis~b7611043/

9) Wat is de relatie tussen stress en hersenletsel?

Stress geeft geen hersenletsel of onherstelbare schade (zie vraag 6). Als je hersenletsel hebt, kan het zijn dat het moeilijker is om van stress te herstellen. Het kan dan nodig zijn dat je meer tijd nodig hebt om na stress te herstellen, maar ook dat je eerder stress ervaart. Dan kan het nodig zijn om te kijken wat er nodig is om de stress te verminderen en er voldoende tijd te nemen om te herstellen.

10) Wat is de relatie tussen stress en angst? Hoe ga je om met angst?

Stress en angst hebben veel met elkaar te maken. De amygdala (amandelkern) in het brein speelt bij stress én angst een belangrijke rol. Als je stress hebt, kan je je erg angstig voelen, en als je veel angst ervaart, kan je daardoor eerder gestrest raken. Het is voor een deel ook een kwestie van definitie. Sommige mensen zeggen als ze zich angstig voelen dat ze ‘zich gestrest’ voelen. Reële angst wordt ook wel ‘vrees’ genoemd, en is – zeker als het niet ondenkbaar is – soms moeilijker te onderdrukken. Angst is een heftige emotie. Er zijn meerdere manieren om er zelf mee aan de slag te gaan (bv mindfulness of ontspanningsoefeningen), maar als er veel angst blijft kan het ook goed zijn om professionele hulp te zoeken.